Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) yılın son enflasyon raporunda yaptığı çıktı açığı ile ilgili tahlili enflasyonla uğraş sürecinde büyümenin seyrine ait evvelki raporlardan farklı işaretler verdi.
Enflasyon raporunda çıktı açığı ile ilgili kısımda Mart 2024’ten sonra çıktı açığının negatif tarafa geçeceği ve Eylül 2026’ya kadar negatif bölgede kalacağı öngörüldü. Temmuz ayında açıklanan raporda çıktı açığına ait projeksiyonlar Eylül 2026’ya kadar sıfır düzeyinde öngörülmüştü.
Çıktı açığı iddialarındaki bu revizyon TCMB’nin enflasyonla gayret sürecinde büyümenin potansiyelinin altına ineceği beklentisi içinde olduğuna işaret etti.
TCMB Lideri Hafize Gaye Erkan da çıktı açığıyla ilgili bu tahlile ait değerlendirmelerde bulundu.
Erkan, hükümetlerin büyüme projeksiyonu ile merkez bankalarının büyüme projeksiyonu ortasında değişiklik olabileceğini merkez bankalarının attıkları adımlardan ötürü daha muhafazakar büyüme projeksiyonuyla ilerlediklerini söyledi.
Erkan TCMB’nin çıktı açığındaki değişmeden ötürü bir ölçü OVP’den daha düşük bir büyüme projeksiyonuna sahip olduğunu lakin TBMM’deki Plan ve Bütçe Kurulu’ndaki sunuşunda da ele alındığı üzere enflasyonun muhakkak bir eşik pahanın üzerinde yüksek seyrettiğinden ötürü hem ihracat ve yatırımı destekleyip hem de dezenflasyon yaratabileceğini söyledi. Bununla birlikte Erkan 2024 yılında bu eşik bedele ulaşılamayacağını belirtti.
“TCMB potansiyelin altında bir büyüme öngörüyor”
Ekonomistler de TCMB’nin bu tahlillerinin potansiyelin altında bir büyüme öngörüsü olarak ele aldı.
Bloomberg HT yayınına katılan İş Portföy Genel Müdür Yardımcısı Nilüfer Sezgin, OVP’de bu yıl için öngörülen yüzde 4,4 ve önümüzdeki yıl için öngörülen yüzde 4’lük büyüme kestirimlerinin iktisatta soğumaya işaret eden sayılar olmadığını münasebetiyle piyasada en fazla sorgulanan mevzulardan birinin öngörülen bu büyümelerle enflasyonun nasıl düşürüleceği konusu olduğunu söyledi.
Sezgin, TCMB’nin çıktı açığı varsayımını negatife çekmiş olmasının potansiyelin altında bir büyüme eğilimi öngördüğünü gösterdiğini söz etti. Sezgin, “OVP’de öngörülen bir büyüme olmayabileceği manasına da geliyor. Bu da yüzde 4’lük büyümeye götüremeyecektir. Ben enflasyonu düşürme kararlılığını teyit etmesi açısından bu revizyonun değerli ve müspet olduğunu düşünüyorum” dedi.
Rota Portföy Başekonomisti Hasret Bayraktar Gökşen, de TCMB’nin gerçekçi bir düzlemde kestirimlerde bulunduğunu söyledi.
Bayraktar Gökşen, TCMB’nin çıktı açığının negatife kaymasıyla birlikte enflasyon üzerinde tesir yaratacak baskıları da bertaraf edip revizyonun üst taraflı oluşunu biraz daha hudutlu tuttuğunu söz etti.
Bloomberg HT yayınına katılan Coface Türkiye ve Orta Doğu Ekonomisti Seltem İyigün de potansiyel büyümenin altında bir büyüme öngörüsünün epeyce olağan olduğunu enflasyonu aşağı getirmek için uygulanan siyasetlerin sonucunda feragat edilmesi gereken büyüme oranı olduğunu belirtti. Kredilerin kısılmasıyla birlikte iç talepte bir yavaşlama beklediklerini söyleyen İyigün kurum olarak 2024 büyüme beklentilerinin yüzde 3 olduğunu söz etti.
Plan ve Bütçe Komitesi sunuşunda kelamlar kamuoyunda tartışma yaratmıştı
Enflasyonun büyümeden feragat etmeden düşürülüp düşürülmeyeceği konusu TCMB Lideri Erkan’ın Ekim ayı başında TBMM Plan ve Bütçe Komitesi’ndeki sunuşunda da kamuoyu gündemine gelmiş ve Erkan’ın kelamları tartışma yaratmıştı.
Erkan, sunuşunda bahisle ilgili olarak şu tabirleri kullanmıştı:
Dezenflasyonun her şart ve durumda kaçınılmaz olarak büyümeden feragat yoluyla gerçekleşeceği istikametindeki yanlış algı ve korkular kamuoyunda vakit zaman söz edilmektedir.
Oysa enflasyonun yüksek ve oynak olduğu durumlarda enflasyon belirli eşik bedellere gerileyene kadar hakikat siyaset dizaynlarıyla büyümeden ödün vermeden de dezenflasyon sağlanabilir. Büyüme enflasyon ödünleşimi ise lakin enflasyondaki aşırılık devre dışı bırakıldıktan sonra gelinen eşik kıymetlerde devreye girecektir.
Çıktı açığı ne manaya geliyor?
Çıktı açığı kavramı merkez bankacılığında temel kavramlardan biri olarak öne çıkıyor.
Bir iktisatta tüm üretim faktörlerinin olağan kapasite ile katılması halinde ulaşılacak üretim düzeyi, o iktisattaki potansiyel çıktı seviyesini veriyor.
Çıktı açığı, bir iktisatta gerçekleşen çıktı ile o ülkenin potansiyel çıktısı ortasındaki farkı anlatıyor.
Gerçekleşen çıktı, potansiyel çıktıdan fazla ise müspet çıktı açığı, gerçekleşen çıktı potansiyel çıktıdan küçükse negatif çıktı açığı kaydedildiği manasına geliyor.
Çıktı açığı ile enflasyon ortasında da bir bağ bulunuyor. Bir iktisadın uzun müddet müspet çıktı açığı vermesi iktisadın ısındığına işaret ediyor.
Ekonomi potansiyel üretim düzeyindeyken, talebin artmaya devam etmesi halinde, iktisat kapasitesinin üzerinde üretim yapmaya zorlandığı için girdi maliyetleri artıyor ve fiyatlar genel düzeyi yükseliyor.
Pozitif çıktı açığı bu yüzden merkez bankaları açısından enflasyonist baskıya yol açması nedeniyle değerli bir gösterge olarak ele alınıyor.