Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, TBMM Plan ve Bütçe Kurulunda bakanlığı ve bağlı kuruluşlarının 2024 yılı bütçe görüşmelerinin akabinde milletvekillerinin sorularını yanıtladı.
Kur Muhafazalı Mevduat uygulamasının yükünün Merkez Bankasına aktarıldığı tenkitleri üzerine Şimşek, bu uygulamanın, 2021 yılında kurda oluşan baskıya tahlil olarak ortaya konulduğunu söyledi.
Şimşek, bu bahsin aslında Merkez Bankasının kur idaresiyle ilgili olduğunu lisana getirerek, şöyle konuştu:
“Kur rejimini hükümet belirler, sabit mi, dalgalı mı, öteki türlü mü olacak diye. O belirlendikten sonra bunun uygulanmasından sorumlu kurum Merkez Bankasıdır. Kur rejiminin uygulanmasından kaynaklı kar ya da zararın Merkez Bankasının bilançosunda olması lazım, normali bu. Ancak bu düzenleme yapılırken, Türk lirasından kur korumalıya geçiş Hazine ve Maliye Bakanlığının sorumluluğuna verilmiş. Burada Merkez Bankasının hiçbir halde Hazineyi finanse etme üzere bir durumu yok. Tam bilakis kur korumalıdan ötürü vazgeçtiğimiz vergilerden ötürü kur rejiminin uygulanmasında Bakanlık olarak Merkez Bankasına dayanak olmuşuz, hasebiyle o manadaki telaşlar yerinde telaşlar değildir.”
Şimşek, Merkez Bankasının ziyanını kendi düzenlemeleri çerçevesinde karşılayacağını tabir etti.
Kurumlar vergisi uygulamasının şirketleri koruduğu tenkitleri üzerine ise Şimşek, bu vergideki indirimlerin çabucak hemen tamamının yatırımı teşvik ve istihdam emelli olduğunu kaydetti.
Şimşek, kurumlar vergisi oranını finans kuruluşları ve bankalar için yüzde 30’a çıkardıklarını anımsatarak, “Ama imalat sanayi ve ihracatçı için daha düşük kurumlar vergisi uygulamasına geçtik. Münasebetiyle tez edildiği üzere sermaye için ayrıcalık tanıdığımıza ait argümanların geçerli olmadığı ortaya çıkıyor.” sözünü kullandı.
“Vergiler nereye harcandıysa, zelzele vergileri de oraya harcandı”
Şimşek, kendisine 10 yıl evvel zelzele vergileri sorulduğunda verdiği karşılıkta bir konunun cımbızla ön plana çıkarıldığını belirterek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“O vakit, ‘Deprem vergisi diye bir vergi yok. Zira bütün vergiler bir havuza toplanıyor, o havuzdan çiftçiye, eğitime, sıhhate, duble yollara ayrılıyor.’ diye sıraladım. Tüm kamu harcamalarını sıraladım. ‘Eğer sarsıntı fonu kurulsaydı, o vakit farklı bir hesapta izlenirdi. Zelzele nedeniyle getirilmiş vergiler var ancak o vergiler genel bütçe havuzuna girdiği için harcamalar nereye yapıldıysa bütün harcamalar oraya yapıldı.’ dedim. Ona karşın akılda sarsıntı vergileri şuraya harcandı, buraya harcandı… Vergiler nereye harcanıyorsa, o vergiler de oraya harcandı.”
Kur Muhafazalı Mevduat uygulamasından çıkışın başladığına işaret eden Şimşek, “Merkez Bankamız, birtakım düzenlemelerle Kur Korumalıdan çıkış sürecini başlattı. Kur Korumalıdaki mevduat da son aylarda önemli halde azaldı” dedi.
“Hiçbir yerden hiçbir talebimiz yok”
Mehmet Şimşek, yurt dışı ziyaretlerinin çok gündem olduğunu da lisana getirerek, “Şunu net biçimde söyleyeyim, hiçbir yurt dışı ziyaretimde hiçbir kimseden para talebinde bulunmadık.” diye konuştu.
Son yaptığı ziyaretlere ait bilgi veren Şimşek, Suudi Arabistan’da dünyanın önde gelen şirketlerinin, üst seviye yöneticilerinin yer aldığı “Future Investment Initiative” isimli konferansa katılarak Türkiye’nin tezlerini ve programını anlattığını söyledi. Şimşek, “Tabii ki görüşmeler yaptık lakin hiç kimseden rastgele bir talebimiz olmadı, program dışında rastgele bir şey pazarlamadık.” sözünü kullandı.
Şimşek, bu ziyaret öncesi Katar’a gittiğini ve Türk Büyükelçiliğinin Cumhuriyet’in 100. yılını kutlamak emeliyle 300 yatırımcının iştirakiyle düzenlediği yatırım konferansına katıldığını söyleyerek, şunları kaydetti:
“Ben aslında bölgeye gidiyordum, gitmişken oraya uğradım. Basına açık sunum yaptım. Onun dışında bir şey yok. Bir ülkeye gidince nezaketen o ülkenin maliye bakanıyla da bir ortaya geliyorsunuz. Ben de o denli yaptım. Ondan evvel Paris’e gitmişim. Fransa’nın TÜSİAD’ı üzere olan MEDEF’e, büyük şirketlere sunum yaptım, Türkiye’yi anlattık, programı anlattık. Alman-Fransız İşadamları Doruğu vardı, beni ana konuşmacı olarak davet ettiler, gittim bir konuşma yaptım. Ondan evvel Fas’taydım, IMF-Dünya Bankası toplantıları vardı. Ondan evvel İngiltere’deydim. Orada bütün yatırımcılarla, gerçek kesimi temsil eden şirketlerle, finans kesimiyle görüştük. Biz bir program uyguluyoruz. Bu programın çerçevesini natürel ki bağlantı boyutuyla anlatmamız lazım. Münasebetiyle kapı kapı dolaşıp hiçbir yerden hiçbir talebimiz yok, büsbütün ülkemizde şu anda uygulanan programı anlatmak maksatlıdır.”
Tasarruf konusunun değerini vurgulayan Şimşek, “Kamu harcamalarını yaparken verimlilik ve aktifliği birincil hedef olarak aslında ortaya koymuş durumdayız. Sayın Cumhurbaşkanımızın 2021 yılında tasarruf genelgesi vardı, gelir gelmez bunu tekrar hatırlattım. Kurumlara da ek davette bulunduk” diye konuştu.
Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek, Dünya Bankasının 35 milyar dolara çıkardığı Türkiye’ye yönelik kaynağın kullanımının gelecek 3 yıl içerisinde olacağını söyledi.
Bütçede yer alan “Hane halkı ve işletmelere yapılan öteki transferler” kaleminden yılın 9 ayında 40,6 milyar lira harcama yapıldığını, bu harcamanın 37,5 milyar lirasının Afet ve Acil Durum İdare Başkanlığı (AFAD) tarafından yapıldığını bildiren Şimşek, bunun da 6 Şubat sarsıntılarından etkilenen vilayetlerde yaşayan ailelere birebir ve nakdi yardım yapılabilmesi, sarsıntı ziyanlarının giderilmesi, gereksinimlerin karşılanabilmesi hedefiyle yapıldığını aktardı.
“Kur Muhafazalı Mevduatta 15,1 milyar dolarlık azalış var”
Şimşek, sorular üzerine, Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı tarafından doğalgaz tüketimine ait sistem kullanım bedelleri için 2,6 milyar lira harcama yapıldığını tabir etti.
2023’te yapılan beyanlara nazaran kurumlar vergisinin efektif vergi oranının yüzde 11,1 olduğunu kaydeden Şimşek, gelir ögelerine nazaran değişmekle birlikte beyana dayanan gelir vergisinin de yüzde 22 olduğunu belirtti.
Gelecek yıl sermaye transferleri için 721 milyar liralık ödenek öngörüldüğünü, bu fiyatın 653 milyar lirasının sarsıntı nedeniyle öngörülen harcama kaynaklı olduğunu anlatan Şimşek, Mayıs sonunda 125,3 milyar dolar olan Kur Muhafazalı Mevduat meblağının 20 Ekim itibariyle 110,2 milyar dolara gerilediğini kaydetti. Şimşek, burada 15,1 milyar dolarlık azalış olduğuna işaret ederek, bugünkü mevduat faizleri dikkate alındığında ek yük olma ihtimalinin zayıfladığını söyledi.
Gelir dağılımı ve işgücünün ulusal gelirden aldığı hisse üzere problemlerin merkezinde yüksek enflasyonun olduğunu belirten Şimşek, bu nedenle enflasyonu tekrar tek haneye düşürmek için iktisat programını güçlü biçimde uygulamaya koyduklarını vurguladı.
Mehmet Şimşek, uyguladıkları programın sonuç alacağını tabir ederek, “Çünkü para siyasetinde önemli bir sıkılaşma var. Bilhassa enflasyonun denetim altına alınmasında bütün dünyada olduğu üzere para siyasetindeki sıkılaşma tesirli olacak. Para siyaseti gecikmeli olarak çalışıyor. Bugün aldığınız önlemlerin transfer düzeneği 18 aylık bir sürece bağlı. Bunu ben söylemiyorum, bütün dünya uygulamaları böyle” değerlendirmesinde bulundu.
Aylık bazda enflasyonun çok süratli ve kalıcı halde düşeceğini vurgulayan Şimşek, haziran sonrası liradaki kıymet kaybının tesiri nedeniyle enflasyonun yıllık bazda düşmesinin vakit alacağını belirtti. Şimşek, bütçeyi düzeltmek için getirdikleri birtakım vergi artışları ile sarsıntı konutlarına ait muhtaçlık duyulan mal ve hizmetlerdeki fiyat artışlarının tesirinin bir yıl boyunca kalacağını aktardı.
“Sarmaldan çıkmamız lazım”
Şimşek, bir televizyon programındaki kelamlarına de açıklık getirerek, “Ben hiçbir vakit ‘enflasyonun sorumlusu ücretlerdir’ demedim. ‘Biz çalışanlarımızı, emeklilerimizi enflasyona ezdirmedik, ezdirmeyeceğiz.’ dedim. Sonrasında dedim ki: ‘Kalıcı refah artışı için enflasyonun düşürülmesi lazım, bu sarmaldan çıkmamız lazım.’ Kastettiğim şey natürel ki ücret-enflasyon sarmalı. Olağan ki biz iş gücünün ulusal gelirden aldığı hissenin yükselmesini arzularız” dedi.
2000’li yılların başında işgücünün ulusal gelirdeki hissesinin yüzde 28 olduğunu lisana getiren Şimşek, “2016’da doruğa çıkıyor. Yüzde 36,3’e çıkıyor. AK Parti hükümetleri iktidarda. 2022’de yüzde 26,3 olmuş. 2023’ün ikinci çeyreğinde mevsimsel düzeltilmiş yüzde 31,9. Fiyat istikrarı, kalıcı halde çalışanlarımızın refahını arttırmanın tek formülüdür ve bu programın ana amacı kalıcı fiyat istikrarıdır” sözlerini kullandı.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, dezenflasyonist sürecin başladığını belirterek, toplumun refahını kalıcı bir halde yükseltmek için dezenflasyon programını kararlılıkla uygulayacaklarını söyledi.
Şimşek, TBMM Plan ve Bütçe Komitesinde bakanlığı ve bağlı kuruluşlarının 2024 yılı bütçe görüşmelerinin akabinde milletvekillerinin sorularını yanıtladı.
Sakarya Gaz Alanı’nda doğalgaz üretiminin başladığını anımsatan Şimşek, gelecek sene 2,4 milyar metreküp, sonraki sene 2,7 milyar metreküp, sonraki sene 4,6 milyar metreküp üretim yapılacağının bildirildiğini aktardı. Şimşek, 2028’de neredeyse Türkiye’nin doğalgaz muhtaçlığının yüzde 25’ini Sakarya’nın karşılayacağını kaydetti.
Cari açığı tasarrufu artırarak azaltacaklarını lisana getiren Şimşek, “Cari açığı katma kıymet zincirinde üst çıkarak azaltacağız” dedi.
Türkiye İstatistik Kurumuna (TÜİK) ait Avrupa Birliği tavsiyelerini dikkate alacaklarını lisana getiren Şimşek, şöyle konuştu:
“Hiçbir bağımsız kuruma bakan olarak benim müdahalem olmadı ve olmayacak. Ne geçmişte ne bugün ne de yarın… Hasebiyle olması gerektiği üzere tüm istatistikler gerçeği yansıtacak. TÜİK’in kullandığı formüller ve uygulama sonuçları yerli ve yabancı kurum ve kuruluşlardaki uzmanların değerlendirmelerine açık. Hatta bildiğim kadarıyla TÜİK, Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) ile yakinen çalışıyor ve üretilen istatistikler onlar tarafından da denetleniyor. Tekrar bildiğim kadarıyla TÜİK ayrıyeten Birleşmiş Milletler, IMF, OECD üzere birçok memleketler arası kuruluşla da iş birliği içerisinde. Bu kuruluşlar resmi istatistik programı kapsamında üretilen bilgilerimizi, data kalitesini sorgulamadan takip ediyorlar ve alıyorlar. Hasebiyle bu mevzudaki tartışmaların kurumları yıprattığını düşünüyorum.”
Mehmet Şimşek, şeffaflık neyi gerektiriyorsa onun yapılması gerektiğini vurgulayarak, “İstatistikler konusunda, şeffaflık konusunda azamisi bundan sonra yapmaya çalışacağız” sözünü kullandı.
TÜİK bütçesindeki artışın da çok konuşulduğunu belirten Şimşek, bütçenin yüzde 87’sinin işçi masrafı olduğunu bildirdi. Şimşek, TÜİK bütçesindeki ilave artışın, Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığının istediği özel çalışmadan kaynaklandığını söyledi.
“Çiftçinin, esnafın ve çalışanların yandayız”
Şimşek, Kamu İktisadi Teşebbüslerine (KİT) yapılan transferlere ait soruya ise şu yanıtı verdi:
“Vatandaşlarımızın bilhassa pandemi ve sonrası periyotta elektrik ve doğalgaz fiyat artışlarından korunmasına yönelik önlemler alındı. Muhtaç ailelerimizin ısınma gayeli kömür muhtaçlıklarının karşılanması, hububat bölümünde üretimin devamlılığı ve ziraî eserlerde üretici ve tüketici için makul fiyat oluşumu emeliyle KİT’lere dayanak veriyoruz. KİT’lere 2023’te yaklaşık 463,2 milyar liranın aktarılması öngörülüyor. Bunun 272,2 milyar lirası güç sübvansiyonlarından oluşuyor. KİT’lere sermaye transferi olarak da 165,2 milyar lira var. Öteki görevlendirmeler ise 25,8 milyar lira. 2024 için öngörülen 748 milyar liranın 500,7 milyar lirası güç sübvansiyonları için ayrıldı.”
Şimşek, 2024 bütçesinde çiftçilere 384 milyar lira aktarılacağının altını çizerek, çiftçinin, esnafın ve çalışanların yanında olduklarını kaydetti.
Şu an için özelleştirme kapsamında Elektrik Üretim Anonim Şirketinin (EÜAŞ) birtakım HES’lerinin, kimi limanların, otoyol ve köprülerin olduğunu anlatan Şimşek, “Özelleştirme kapsamına yeni alınması planlanan rastgele bir varlık kelam konusu değil” dedi.
Enflasyon muhasebesine geçeceklerini anımsatan Şimşek, “Belki finans kuruluşlarına ayrımcılık yapacağız, onları kapsama almayacağız” diye konuştu.
Terörle gayretin, demokratik kıymetlerin korunması, demokrasinin korunması için olmazsa olmaz olduğunu lisana getiren Şimşek, “Hiçbir demokrasi teröre dayanağı kabullenemez. Dünyanın hiçbir köşesinde demokrasi ile terör bir ortada olmuyor. Türkiye terörle uğraşta kararlıdır ve bu mevzuda gerekeni yapıyor ve yapmaya da devam edecektir” değerlendirmesini yaptı.
“Dezenflasyon programını kararlılıkla uygulayacağız”
Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek, dezenflasyonist sürecin başladığına işaret ederek, kalıcı bir halde gelir dağılımını uygunlaştırmak, iş gücünün ulusal gelir içerisindeki hissesini artırmak, toplumun refahını kalıcı bir formda yükseltmek için dezenflasyon programını kararlılıkla uygulayacaklarını söyledi.
“Kişi başı ulusal gelir yüzde 5 büyüme ile nasıl artacak?” sorusunu yanıtlayan Şimşek, “Dezenflasyonist programlarda lira gerçek olarak paha kazanacak. Bizim sayılarımız onu yansıtıyor. Bir hesap kusuru yoktur” dedi.
Cari açık konusuna da değinen Şimşek, enflasyonu düşürmek için aldıkları önlemin iç talebi sınırlayacağını kaydetti.
İhracatı var güçleriyle desteklediklerini belirten Şimşek, şöyle devam etti:
“Önümüzdeki sene biraz güçlü olacak. Kuvvetli olan kısım neresi? Birincisi bizim ticaret ortaklarımızda büyüme yok. Gelecek sene biraz artacak ancak sırtımızı ona dayamıyoruz. Niçin cari açık azalacak? Bu sene eylül ayı itibariyle son 12 aylık altın ithalatı 33 milyar dolar. Mevduat faizlerindeki yükselme, portföy tercihi olarak ortaya çıkan bu altın ithalatını sınırlayacak. Bir de önlem aldık. Altın ithalatının son 20 yıldaki ortalaması 8 milyar dolar. Gelecek sene altın ithalatı 8 milyar doların iki katına çıksa dahi cari açık bizim öngördüğümüz çerçevede azalacak.”
Komisyonda Hazine ve Maliye Bakanlığının yanı sıra Kamu İhale Kurumu, Kamu Nezareti, Muhasebe ve Kontrol Standartları Kurumu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Sermaye Piyasası Heyeti, Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Gelir Yönetimi Başkanlığı, Türkiye İstatistik Kurumu ve Özelleştirme Yönetimi Başkanlığının 2024 yılı bütçeleri kabul edildi.
